Cải tạo đất
Tổng hàm lượng SiO2, Al2O3, Fe2O3 khá cao chiếm tỷ lệ khoảng 92%, trong đó SiO2 và Al2O3 là thành phần chính trong cấu tạo của Zeolit, đây là một chất có khả năng hấp phụ tốt. Bên cạnh các thành phần chính trên, trong tro xỉ có khoảng khoảng 4% K2O đây thực sự là nguồn cung cấp kali cho cây trồng. Theo số liệu tại bảng 1, hàm lượng SiO2 chiếm khoảng 55,8%. Sử dụng cách quy đổi theo khối lượng thì 1kg tro xỉ trung bình chiếm khoảng 0,558kg SiO2. Tham khảo số liệu nghiên cứu của Lê Thanh Sơn, Trần Kông Tấu: lượng Silic được mía hấp thụ (300 – 700 kg/ha), lúa mạch (150 – 200 kg/ha), lúa mì (50 – 150 kg/ha) và cây trồng để đảm bảo hấp thụ tối đa là (50 – 200 kg/ha) [4]. Vậy phối trộn theo tỷ lệ (69,6 kg – 358,4 kg tro xỉ)/ha đất thì lượng Silic trong đất dao động trong khoảng (50 – 200 kg/ha) là nhu cầu cho các trồng phát triển tốt và kiểm soát nhiều loại bệnh cây trồng. Như vậy, qua kết quả phân tích về thành phần, số liệu tham khảo như trên có thể làm căn cứ để tiến hành nghiên cứu khả năng cải tạo đất của tro xỉ từ lò đốt rác sinh hoạt. Tuy nhiên, khi chưa có các công bố chính thức liên quan đến tro xỉ từ lò đốt rác sinh hoạt thì cần có các nghiên cứu sâu và thí điểm sử dụng tro xỉ trong cải tạo đất nông nghiệp, nhằm đảm bảo các quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm. Sử dụng trong cải tạo phục hồi môi trường của một số mỏ khai thác đá vôi So với việc ứng dụng trong cải tạo đất nông nghiệp thì việc tận dụng tro xỉ từ lò đốt rác sinh hoạt trong công tác cải tạo phục hồi môi trường tại một số mỏ khai thác đá vôi an toàn hơn về mặt môi trường. Hiện nay, một vấn đề khó khăn trong công tác hoàn nguyên của các mỏ là việc không có các nguồn cung cấp đất hữu cơ để phục vụ việc trồng cây sau kết thúc khai thác. Việc nghiên cứu phối trộn giữa tro xỉ và lớp đất đá thải trong quá trình khai thác mỏ theo một tỷ lệ nhất định phục vụ cho việc trồng cây lâm nghiệp như: keo tai tượng, keo lá tràm, bạch đàn; hoặc một số loại cỏ như: cỏ vetiver, cỏ lau,… làm giảm lượng đất hữu cơ cần thiết. Chiều dày lớp đất màu tối thiểu để trồng các loại cây keo và bạch đàn là 0,3m. Tính toán trên diện tích 1ha, lượng đất cần phủ khoảng 3000m3 đất tương đương 4.200 tấn đất. Do tính trên cùng một mặt bằng diện tích 1ha đất màu nên lượng tro xỉ cần phối trộn theo tỷ lệ (69,6 kg – 358,4 kg tro xỉ)/ha sẽ kích thích sự phát triển của các loại cây trồng phục hồi mỏ. Tuy nhiên, chiều dày lớp đất màu trung bình cần phủ dao động trong khoảng 0,5 – 0,6m. Vì vậy có thể bổ sung thêm lượng tro xỉ để đảm bảo chiều dày lớp phủ, giảm được 40% - 50% lượng đất hữu cơ cần cung cấp. Tác dụng của quá trình phối trộn: làm tăng năng suất cây trồng do trong tro xỉ có chứa một số chất dinh dưỡng như sunfat, P, K và Ca; tăng độ xốp của đất và làm tăng khả năng giữ nước lên 39-55%; các đặc điểm này có lợi cho địa hình núi đá vôi và cho việc phát triển cây lâm nghiệp. Đối với phần tro xỉ có cấp hạt mịn, đường KHOA HỌC KỸ THUẬT THỦY LỢI VÀ MÔI TRƯỜNG - SỐ 48 (3/2015) 55 kính trung bình nhỏ hơn 10μm, dung trọng từ thấp đến trung bình, thành phần cơ giới nhẹ; thành phần hoá học đến 90% chứa các oxyt Si, Al, Fe, Ca và khoảng 1-3% Na, P, K và S đều là các nguyên tố có trong đất [6]. Sử dụng tro xỉ cải thiện những tính chất vật lý đất và cung cấp các nguyên tố dinh dưỡng đa lượng và vi lượng cho thực vật. Theo các nghiên cứu thí điểm tại Viện Vật lý, tro xỉ có thể cải tạo các tính chất của đất đá thải từ việc khai thác đá vôi như sau: - Thành phần cơ giới: Có thể biến đất sét hoặc đất xám thành đất thịt. Điều này cho phép cải tạo đất ở các vùng sau khi khai thác khoáng sản. - Dung trọng: Thành phần cấp hạt limon lớn trong tro xỉ làm thay đổi dung trọng của đất. Khi cho tro xỉ vào đất với tỷ lệ 1:1 thì dung trọng của đất tăng từ 0,89 đến 1,01 làm cho đất có độ xốp, tăng khả năng phát triển bộ rễ cây và khả năng giữ ẩm của đất. - Khả năng giữ ẩm của đất: Bón tro xỉ làm tăng lượng nước hữu hiệu của đất cát pha thịt lên 107%, đất cát 55% và đất đen là 82%; giảm được lượng nước tưới tương ứng là 22%, 14% và 28%; nếu thêm vào đất 8% lượng tro xỉ sẽ làm tăng khả năng giữ nước của đất. Tính chất này của tro rất hữu ích đối với cây trồng, đặc biệt trong điều kiện khí hậu vùng núi đá vôi. - Giảm tính chai cứng của lớp đất đá thải từ mỏ đá vôi do việc phối trộn. Nhờ khả năng này đất được thoáng khí hơn và giúp cho cây trồng dễ dàng phát triển.
